Ataki ransomware to obecnie jedno z największych zagrożeń dla firm. Szczególnie groźne są sytuacje, gdy atakowane są serwery, ponieważ to właśnie tam przechowywane są najważniejsze dane – bazy klientów, dokumentacja księgowa, projekty techniczne czy wrażliwe dane osobowe. Ransomware potrafi sparaliżować całą organizację w ciągu kilku chwil, a szybkie i skuteczne działanie może zdecydować o przetrwaniu firmy. Jak zatem zapobiegać takim atakom i co zrobić, gdy serwer firmowy zostanie już zainfekowany?
Mechanizm ataku ransomware – co dzieje się z danymi?
Ransomware jest szczególnym typem złośliwego oprogramowania, którego celem jest zaszyfrowanie danych i wymuszenie okupu za ich odzyskanie. Najczęściej atak przebiega według prostego scenariusza: użytkownik otrzymuje zainfekowany e-mail lub pobiera niebezpieczny plik, który po uruchomieniu natychmiast przystępuje do szyfrowania wszystkich danych na serwerze oraz na podłączonych do niego urządzeniach. Po zakończeniu procesu, pliki stają się niedostępne, a przestępcy wysyłają informację o konieczności zapłacenia okupu (najczęściej w kryptowalucie).
Ważnym elementem jest fakt, że ransomware potrafi z łatwością ominąć zabezpieczenia sieciowe, jeśli użytkownik posiada wysokie uprawnienia administracyjne. Efekt może być katastrofalny – od kilkugodzinnego przestoju, aż po trwałą utratę strategicznych informacji.
Co zrobić, aby zabezpieczyć firmę przed ransomware?
Najważniejszą zasadą ochrony przed atakiem ransomware jest strategia prewencyjna. Firmy, które skutecznie chronią swoje serwery, mają jasno określone procedury bezpieczeństwa oraz zasady, których przestrzeganie minimalizuje ryzyko infekcji. Kluczowe działania prewencyjne to przede wszystkim:
- Regularne aktualizacje systemów operacyjnych i oprogramowania – większość ataków ransomware wykorzystuje luki w systemach i aplikacjach. Regularne instalowanie poprawek bezpieczeństwa to pierwszy krok w obronie przed cyberatakami.
- Tworzenie regularnych backupów – systematyczne wykonywanie kopii zapasowych danych przechowywanych poza firmową infrastrukturą (najlepiej na osobnym, odłączonym od sieci nośniku) gwarantuje możliwość szybkiego odzyskania danych bez konieczności płacenia okupu.
- Ograniczenie uprawnień użytkowników – stosowanie zasady najmniejszych koniecznych uprawnień powoduje, że infekcja jednego konta użytkownika nie rozprzestrzeni się natychmiast na całą infrastrukturę IT.
- Edukacja pracowników – regularne szkolenia na temat cyberbezpieczeństwa uczą pracowników rozpoznawania podejrzanych wiadomości phishingowych, które są głównym źródłem infekcji.
- Backup offline i kopie w chmurze – przechowywanie kopii danych w bezpiecznych lokalizacjach poza główną infrastrukturą serwerową, np. w chmurze lub na taśmach magnetycznych, to skuteczna ochrona przed zaszyfrowaniem danych.
Co zrobić, gdy atak już nastąpił?
Jeśli ransomware już zaatakował Twój serwer, najważniejsze jest szybkie działanie, które może uratować dane i ograniczyć straty finansowe. Jak zatem postępować krok po kroku?
W pierwszej kolejności należy odłączyć zainfekowane urządzenie od sieci firmowej, aby uniemożliwić dalsze szyfrowanie kolejnych zasobów. Kolejnym krokiem jest ustalenie rodzaju złośliwego oprogramowania – eksperci od odzyskiwania danych mogą na podstawie analizy zaszyfrowanych plików określić, czy istnieje możliwość odzyskania danych bez płacenia okupu (często zdarza się, że ransomware pozostawia pewne luki umożliwiające odzyskanie danych).
W sytuacji, gdy dane nie zostały zabezpieczone backupem, pomoc specjalistów od odzyskiwania danych jest kluczowa. Profesjonalne laboratorium odzyskiwania danych posiada narzędzia, które umożliwiają odzyskanie przynajmniej części zaszyfrowanych plików. W niektórych przypadkach istnieją już narzędzia pozwalające odszyfrować dane bez konieczności płacenia przestępcom. Eksperci IT, dysponując wiedzą oraz specjalistycznym sprzętem, analizują strukturę zaszyfrowanych danych oraz sprawdzają możliwość użycia dostępnych narzędzi do przywrócenia dostępu.
Dlaczego płacenie okupu to zły pomysł?
Choć przestępcy zazwyczaj obiecują przesłanie klucza deszyfrującego po wpłaceniu okupu, nie ma żadnej gwarancji, że tak się stanie. W praktyce znane są przypadki, gdy po dokonaniu opłaty ofiary ataku nigdy nie odzyskiwały danych. Dodatkowo, płacąc okup, wspiera się działalność przestępczą, zachęcając cyberprzestępców do dalszych ataków.
Podsumowanie – bezpieczeństwo jako priorytet
Ataki ransomware są jednymi z najgroźniejszych cyberzagrożeń współczesnego świata IT. Firmy muszą mieć świadomość tego zagrożenia oraz wdrożyć kompleksowe procedury zabezpieczające, które minimalizują ryzyko infekcji i utraty danych. Kluczowym elementem strategii bezpieczeństwa jest regularne tworzenie kopii zapasowych oraz podnoszenie świadomości pracowników w zakresie zagrożeń cybernetycznych. W razie ataku najlepiej skorzystać z pomocy specjalistów, którzy profesjonalnie zajmą się odzyskiwaniem zaszyfrowanych danych, jednocześnie unikając płacenia okupu i dalszego wspierania działalności przestępców.